Surrealizm

  Surrealizm, inaczej zwany nadrealizmem, to kierunek w sztuce, który powstał w 1924 we Francji. Określił on relację miedzy sztuką i naturą (rzeczywistością) jako twórcze naśladowanie. Termin “Surrealisme” stworzył w 1917 Guillaume Apollinaire. Głównym organizatorem i przywódcą ruchu był francuski poeta Andre Breton, autor „Manifestu surrealistycznego", opublikowanego w 1924 roku. Program Bretona został oparty na przeświadczeniu o doniosłości treści podświadomych, które są motorem działalności istoty ludzkiej. Warunkiem prawdziwej wolności człowieka jest zatem odszukanie prawdy w głębi własnej psychiki przy jednoczesnym odrzuceniu wszelkich z góry narzuconych norm moralnych i estetycznych. Surrealizm w swoich założeniach miał być buntem przeciw klasycyzmowi, realizmowi, empiryzmowi, racjonalizmowi, utylitaryzmowi i konwencjom w sztuce.

  „Surrealizm to czysty automatyzm psychiczny, przez który zamierza się wyrazić bądź w słowach, bądź w piśmie, bądź w każdy inny sposób rzeczywiste funkcjonowanie myśli. Dyktando myśli pod nieobecność wszelkiej kontroli sprawowanej przez rozum, poza wszelkimi sprawdzianami estetycznymi lub moralnymi”.

Andre Breton

  Inspiracją sztuki surrealizmu były sny i stany halucynacji, a także twórczość dzieci i umysłowo chorych.

  Bezpośrednimi poprzednikami surrealistów byli dadaiści oraz G. de Chirico, którego malarstwo metafizyczne wywarło wielki wpływ na członków grupy. Przedstawicielami tego nurtu w malarstwie byli: Salvador Dalí, Max Ernst, Hans Arp, Marcel Duchamp, Francis Picabia, Osvaldo Licini, René Magritte.

  Aczkolwiek ruch poddany był ścisłej kontroli Bretona (nazywanego „papieżem surrealizmu”), daleki był od dążenia do wypracowania jednolitego stylu. Krytyka wyróżniła trzy typy twórczości surrealistycznej:

1) dążący do tworzenia nowej rzeczywistości poprzez stosowanie technik „automatycznych":

• kolaż, frotaż (M. Ernst) – pocieranie ołówkiem kartki położonej na tkaninę lub drewno, na której odciskała się faktura,

• fumaż (W. Paalen) – zadymianie, przypalanie oraz rozdmuchiwanie płynnej farby na podłożu,

• dekalkomania (O. Dominguez)  – odbijanie przypadkowych plam,

• operowanie formami wysnutymi z fantazji (Joan Miro, A. Gorky)

2) kierunek figuratywny, którego reprezentanci (Salvador Dali, R. Magritte, P. Delvaux) ukazywali iluzjonistycznie odwzorowane przedmioty, zestawiając je jednak w nieoczekiwane związki, wywołujące wrażenie dziwności, tajemniczości i niezwykłości.

3) tzw. przedmioty surrealistyczne - tajemnicze obiekty, kojarzące się z magią. montowane często z wykorzystaniem elementów gotowych. np. Dżdżysta taksówka Dali’ego, wystawiona na Międzynarodowej Wystawie Surrealizmu w Paryżu w 1938 roku.

  W historii sztuki, surrealizm pojawił się również w formie happeningu. Najwybitniejszym przedstawicielem happeningu surrealistycznego był polski ruch Pomarańczowa Alternatywa, której twórca, Major Waldemar Fydrych w roku 1981 sformułował "Manifest Surrealizmu Socjalistycznego".

  Swego rodzaju spadkobiercą happeningów surrealistycznych było powstałe w 2003 roku zjawisko o nazwie flash mob, którego najbardziej znanymi przedstawicielami były takie grupy jak nowojorski Mob Project, australijski Sydmob czy polski Warszawski Front Abstrakcyjny.

  Współcześni polscy Artyści Malarze Surrealistyczni:  Zbigniew Beksiński, Jarosław Kukowski, Piotr Naliwajko, Rafał Olbiński, Tomek Sętowski, Wojtek Siudmak, Jacek Yerka. (więcej na ich temat na www.surrealizm.ovh.org )

• Galeria Malarastwa Surrealistycznego

 ‘Surrealizm nie jest nowym czy też ułatwionym środkiem wyrazu ani nawet metafizyką poezji; Jest natomiast sposobem całkowitego wyzwolenia ducha.’

Deklaracja Biura Poszukiwań Surrealistycznych, 1925